Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) waarschuwt dat het wereldwijde tekort aan diabetesmedicijn semaglutide (op de markt onder de merknaam Ozempic®) zeker nog het hele jaar aan zal houden. Dat verwacht fabrikant Novo Nordisk. Het tekort is ontstaan door een snel gestegen vraag naar het medicijn. Semaglutide is de laatste maanden veel in de media omdat het (off-label) gebruikt wordt als afslankmiddel. Medicijnautoriteit CBG waarschuwt echter om dit medicijn niet zonder toezicht van een arts te gebruiken¹.
Semaglutide is een goedgekeurd middel voor mensen met diabetes type 2. Het wordt toegediend via een injectie met een voorgevulde pen. Patiënten krijgen dit medicijn op recept van een arts en combineren de behandeling met een dieet en lichaamsbeweging. Net als elk medicijn kan semaglutide bijwerkingen geven. Daarom is het belangrijk dat een arts de hoeveelheid suiker in het bloed en de mogelijke bijwerkingen in de gaten houdt.
Vorig jaar kwam Ozempic in het nieuws doordat Amerikaanse beroemdheden als Kim Kardashian en Elon Musk verklaarden dankzij het middel snel en gemakkelijk veel gewicht kwijt waren geraakt. Ook op social media prezen allerlei bekende figuren en ‘influencers’ het diabetesmedicijn aan als soort afslank-wondermiddel. Het gevolg: steeds meer mensen begonnen Ozempic off-label te gebruiken, ook al hadden ze helemaal geen diabetes.
Aan off-labelgebruik van een geneesmiddel kleven altijd risico’s, waarschuwt het CBG. Zo staat in de bijsluiter nergens aangegeven hoe het medicijn gebruikt moet worden om af te vallen, bijvoorbeeld de dosering. Emeritus professor dr. Ton de Boer, voorzitter CBG: “Dit medicijn off-label gebruiken om af te vallen, heeft verschillende nadelen. Ik wil benadrukken dat Ozempic hiervoor niet is goedgekeurd en het is zeer onverstandig dit medicijn te gebruiken zonder toezicht van een arts.”
Een gevolg van de Ozempic-rage is dat het medicijn massaal wordt opgekocht door mensen die het feitelijk niet nodig hebben, en door allerlei schimmige tussenhandelaren. Daardoor is Ozempic in korte tijd heel schaars en heel duur geworden. Een werkgroep van het Europees Medicijnagentschap heeft eind 2022 de beschikbaarheid van semaglutide in kaart gebracht. Daaruit bleek dat in sommige landen in Europa veel Ozempic verkocht wordt zonder vergoeding door de verzekeraar. Dit kán wijzen op off-labelgebruik. In ons land heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in december 2022 een aantal webshops gesloten die het medicijn illegaal verkochten.
Hoe dan ook, intussen worden mensen met diabetes type 2 voor een probleem gesteld. Zij lopen acute gezondheidsrisico’s als ze hun medicatie niet krijgen. Een overstap naar een ander medicijn is niet wenselijk, omdat het lang duurt om de juiste dosering te bepalen.
Ton de Boer: “Je moet als patiënt op je medicijn kunnen vertrouwen. Het is heel vervelend als een medicijn dan niet beschikbaar is, zoals voor deze diabetespatiënten. Ik hoop dat alle partijen, van fabrikant tot voorschrijvende artsen en medicijngebruikers, meewerken om dit belangrijke medicijn voor diabetespatiënten zo goed mogelijk beschikbaar te houden.”
Semaglutide is een geneesmiddel dat helpt het bloedsuikergehalte te reguleren bij volwassenen met type 2 diabetes, en dat het hemoglobine A1C-gehalte verlaagt. Het medicijn wordt vaak ingezet bij diabetespatiënten met een historie van of risico op hart- en vaatziekten of beroerte. Het is niet hetzelfde als insuline, maar helpt de alvleesklier om meer insuline te produceren wanneer het bloedsuikergehalte hoog is.
Semaglutide heeft inderdaad mogelijk gewichtsverlies als bijwerking: het versterkt het effect van het GLP-1 hormoon dat onder meer het hongergevoel reguleert. Daarnaast vertraagt GLP-1 de spijsvertering waardoor mensen zich eerder en langduriger ‘vol’ voelen, zodat ze minder eten en snoepen. Opmerkelijk genoeg was semaglutide in 2021 al goedgekeurd in de VS en Europa als obesitasmedicijn, onder de merknaam Wegovy®. Maar Wegovy bevat veel meer semaglutide dan Ozempic: 2,4 milligram per dosis in plaats van 0,5, 1 of 2 milligram.
Een grote klinische studie² die door fabrikant Novo Nordisk werd betaald werden 1.961 volwassenen met overgewicht of obesitas, maar zonder diabetes, met Wegovy (2,4 mg semaglutide) behandeld of placebo, eenmaal per week gedurende 68 weken, bovenop leefstijlinterventies als dieet en oefeningen. De mensen in de semaglutide-arm van de studie verloren gemiddeld 14,9% van hun lichaamsgewicht, terwijl degenen die placebo kregen slechts 2,4% kwijtraakten.
Waarom wordt dan de laatste tijd massaal naar Ozempic gegrepen en niet naar Wegovy? Dat heeft alles te maken met de vergoeding. Ozempic wordt door de zorgverzekeraars vergoed als behandeling voor diabetes, terwijl Wegovy niet vergoed wordt. Desondanks was de vraag naar Wegovy in de VS dermate hoog dat de beschikbaarheid van het obesitasmedicijn in het gedrang kwam. Mede daardoor grepen steeds meer mensen naar off-label gebruik van Ozempic als alternatief.
Semaglutide is een medicijn dat bedoeld is om voor een langere tijd te gebruiken als behandeling voor een chronische conditie, of dat nu diabetes of obesitas is. Mensen die het middel alleen gebruiken om snel af te vallen zullen ontdekken dat het gewicht snel terugkeert zodra er met het medicijn wordt gestopt, hebben studies aangetoond.
Daarnaast is semaglutide ook niet zomaar door iedereen te gebruiken. De bijsluiter vermeldt dat het middel beter niet ingezet kan worden bij:
Semaglutide wordt doorgaans goed verdragen, en de meest voorkomende bijwerkingen zijn gastrointestinaal: misselijkheid, braken, diarree en verstopping. Maar er kunnen zich ook ernstiger bijwerkingen voordoen, zoals pancreatitis, problemen met het zicht, nierklachten, allergische reacties, galblaasproblemen en schildklierkanker.
Referenties
Naar boven
