Longkanker is in Nederland de op twee na meest voorkomende vorm van kanker. Elk jaar krijgen zo’n 14.000 mensen in ons land te horen dat ze aan de ziekte lijden. De voornaamste oorzaak van longkanker is en blijft het inhaleren van tabaksrook, hetzij door zelf te roken, dan wel door ‘meeroken’. Maar de tweede oorzaak van longkanker is een stuk minder bekend: het edelgas radon.
Blootstelling aan radon veroorzaakt 7% van alle longkankergevallen, en dat komt voor Nederland neer op bijna 1000 mensen per jaar. Daarbij gaat het vooral om niet-kleincellige longkanker. Het RIVM is dit jaar gestart met een nieuw onderzoek naar radon in woningen, op werkplekken, in openbare gebouwen, scholen en kinderdagverblijven.
Radon is een van de edelgassen, net als neon, xenon en krypton. Het reukloze, kleurloze en smaakloze gas met atoomnummer 86 maakt gewoon deel uit van de atmosfeer, in minuscule hoeveelheden. Maar radon kan zich in binnenmilieus in hogere concentraties bevinden, en dat betekent een verhoogd risico op longkanker. Vooral voor rokers vormt radon binnenshuis een ernstige bedreiging.
Radon is een radioactief gas, en restproduct van het verval van radioactieve stoffen als thorium, uranium en radium in de aardkorst. In eerste instantie hoopt het gas zich op in grondwater, er zijn verschillende kuuroorden in Europa en Amerika met radonhoudend bronwater waaraan allerlei gezondheidseigenschappen worden toegeschreven. Maar uiteindelijk komt het gas vrij in de atmosfeer terecht. Radon komt daarnaast ook voor in aardgas.
Wanneer radon vervalt kunnen radioactieve stoffen zich hechten aan rondzwevende stofdeeltjes, en op die manier ingeademd worden en de longen bereiken. Daar stapelt het radioactief materiaal zich langzaam maar zeker op, en dat kan longkanker veroorzaken. In Nederland komt radon vooral vrij uit bouwmaterialen zoals beton en baksteen, in tegenstelling tot het buitenland, waar meer radon vrijkomt uit de bodem. Ook thoron is een radioactief edelgas, maar dat vervalt veel sneller dan radon. Thoron komt vooral vrij uit afwerkingsmaterialen van muren en plafonds.
Om die reden is het RIVM al geruime tijd bezig om de radonconcentraties indoor in ons land in kaart te brengen. Momenteel loopt er een nieuw onderzoek, waarbij metingen worden gedaan met 2400 apparaatjes die onder bedrijven, openbare instellingen en particulieren zijn verspreid in heel Nederland. Specifiek worden daarbij kinderdagverblijven onder de loep genomen. Eind 2023 worden de resultaten van die metingen verwacht.
In 2013 en 2016 vonden ook al nationale radonmetingen plaats, eerst in woningen en daarna op werkplekken en in openbare gebouwen. In beide gevallen werd een gemiddelde radonconcentratie gemeten van ongeveer 16 becquerel per kubieke meter ( Bq/m3), maar bij 24.000 van de bijna 6 miljoen woningen zijn waarden gevonden die veel hoger lagen, tussen 100 en 200 Bq/m3. Naar aanleiding van deze eerdere RIVM onderzoeken is een referentiewaarde voor radon vastgesteld van 100 Bq/m3. In andere EU lidstaten ligt die referentiewaarde overigens hoger, tot wel 300 Bq/m3.
Het blijkt ook dat er regionale verschillen zijn: in het rivierengebied en vooral in Zuid-Limburg ligt de gemiddelde radonconcentratie binnenshuis tot wel 2,5 keer hoger dan het nationaal gemiddelde. In die regio’s komen ook de meeste huizen voor die boven de referentiewaarde van 100 Bq/m3 scoren. De oorzaak van het verschil ligt met name in het bodemtype; bepaalde grondsoorten laten sneller gassen uit het grondwater door dan andere.
Een andere trend die het RIVM opmerkte is dat de gemiddelde radonconcentratie in eengezinswoningen hoger ligt dan in appartementen. Daarnaast komt er in recent gebouwde woningen duidelijk minder radon voor dan bij oudere huizen. Dat kan te maken hebben met verouderde gasleidingen, waardoor er mogelijk aardgas in de woning ontsnapt.
Meer informatie
Lees meer over het lopende RIVM onderzoek naar radon en thoron
Lees meer over radon en thoron op de website Signalen Leefomgeving
Naar boven
